Ken je dat gevoel? Je hebt met heel veel aandacht en plezier jonge plantjes in de moestuin gezet maar de volgende keer dat je in de moestuin komt, zijn ze bijna allemaal mislukt. Bevroren, opgegeten, miezerig of uitgedroogd. En dat terwijl het onkruid wél flink is gegroeid. Je weet wel dat niet alles in de moestuin in een keer kan lukken maar toch had je er eigenlijk meer van verwacht. Of in ieder geval gehoopt dat het merendeel van de plantjes het zou redden. Je vraagt je af of je het wel goed hebt aangepakt en of je het de volgende keer anders moet doen… je loopt een beetje te piekeren en te twijfelen terwijl je toch echt voor je plezier en ontspanning naar de moestuin gaat!

Met een paar (betrekkelijk) kleine stappen weet ik zeker dat ook jij je moestuin dit jaar succesvoller, productiever én dus leuker dan ooit kan maken. Zelf tuinier ik inmiddels meer dan 25 jaar en dat is natuurlijk ook met vallen en opstaan gegaan. Maar na 25 jaar moestuinieren kan ik met zekerheid zeggen dat je in het voorjaar twee dingen kunt doen om de kans op een succesvol moestuinseizoen zo groot mogelijk te maken:

• Een goed doordacht teeltplan maken
• Bemesten en hierbij de hoeveelheid bemesting aanpassen aan de groenten die je wilt gaan verbouwen.

Opvallend veel moestuiniers lopen rond met vragen over deze twee onderwerpen. En dat is niet zo gek want deze twee actiepunten vragen om de meeste moestuinkennis die je gedurende het moestuinseizoen nodig zult hebben. Je moet weten welke groenten veel mest nodig hebben en welke het zonder mest ook wel redden. Je moet precies uitzoeken wat wanneer en waar geplant en gezaaid kan worden. In welke volgorde de planten roteren (wisselteelt) en hoe groot planten worden, om te voorkomen dat ze elkaars licht wegvangen.

Maar wees gerust, met een goed stappenplan kan ook jij deze actiepunten tackelen!

Teeltplan

Laten we het eerst over je teeltplan hebben. Een teeltplan is niets anders dan een moestuinplanning die bestaat uit twee onderdelen:

• Een planning in ruimte: wat komt waar te staan in de moestuin?
• Een planning in tijd: wat wordt wanneer gezaaid of geplant?

Als je nog nooit een teeltplan hebt gemaakt, kan je beginnen met het volgen van de gratis online workshop Teeltplan maken. Hierin wordt stap voor stap uitgelegd hoe je een teeltplan maakt. Als je deze workshop volgt en de stappen consequent uitvoert, kan het niet misgaan met je teeltplan.

Wisselteelt / vruchtwisseling

Een teeltplan is de basis voor het begrip wisselteelt. Een van de moestuiniers mailde mij met de vraag: is wisselteelt nou echt nodig? Het korte antwoord is ja. Dat zit zo. Als je planten jaar na jaar op dezelfde plek zet, zullen er steeds sneller en gemakkelijker ziektes optreden.

Bijvoorbeeld bij aardappels die worden aangetast door aaltjes. Dit zijn een soort kleine wormpjes die dol zijn op aardappels maar daarmee de planten ziek maken waardoor jij minder kunt oogsten. Als je de aardappels elk jaar op dezelfde plek zet, hoeven de aaltjes in het voorjaar alleen maar rustig af te wachten tot jij weer nieuwe aardappels in de grond gaat zetten. Hun lievelingseten wordt ze bij wijze van spreken voorgeschoteld. Als je wisselteelt toepast, daarentegen, moeten de aaltjes elk jaar op zoek naar de aardappels. De kans dat ze de aardappels zullen vinden wordt dus vele malen kleiner en de kans dat jij een goede oogst krijgt dus vele malen groter!

Op deze manier werkt het bij veel groenten, bijvoorbeeld de ziekte knolvoet bij koolgewassen. Wisselteelt is dus een belangrijk instrument om ziektes te voorkomen en de kans op een goede oogst dus te vergroten.

Voor- en nateelt

Een tweede manier om de oogst te vergroten, is het toepassen van voor- en nateelt. Dit betekent dat je meerdere keren van hetzelfde stukje grond oogst. Binnen een moestuinseizoen oogst je van hetzelfde stuk grond bijvoorbeeld eerst spitskool en daarna boerenkool.

Een moestuinier mailde mij met de vraag: Hoe kan ik het beste voor- en nateelt toepassen in mijn teeltplan? De truc hierbij is dat je eerst een snelgroeiend vroeg gewas zaait/plant, opgevolgd door een laat gewas. Bijvoorbeeld bij de koolgewassen:

• Het vroege, snel groeiende gewas is radijs. Dit zaai je vroeg en kan ook snel geoogst worden. Daarna is er nog alle tijd om boerenkool te planten. Zo oogst je in een jaar twee keer van een stuk grond. Dubbele opbrenst dus!
• Ook is spitskool een vroeg en redelijk snelgroeiend gewas, waarbij je na de oogst nog boerenkool kan planten.

Ook bij de andere plantengroepen is het uiteraard mogelijk om een vroeg, snel groeiend gewas op te laten volgen door een groente die ook nog later in het jaar gezaaid of geplant kan worden.

Maandenlang verse groenten van eigen kweek

Voor- en nateelt is dus een truc om de opbrengst te vergroten. Het helpt ook om de oogst te spreiden. Een moestuinier vroeg mij: Als ik van maart t/m november verse groenten van eigen kweek wil, hoe pak ik dat aan? Om gedurende zo’n lange tijd te kunnen oogsten, heb je natuurlijk een ontzettend goed teeltplan nodig. Een paar tips zijn:

• Begin vroeg in het voorjaar met het zaaien van voorjaarsgroenten, bijvoorbeeld spinazie en radijsjes. Hiervan kan je vanaf mei oogsten.
• Zorg daarna dat je de oogst spreidt door gespreid te zaaien en te planten. Als je van sla houdt, kan je het beste elke week een of twee plantjes in de grond zetten. Zo kan je gedurende maanden elke week een krop of twee oogsten.
• Voor de wintermaanden en de maanden maart en april van volgend jaar is de truc: zaai/plant wintergroenten die tegen vorst kunnen (prei, boerenkool) én zet voldoende lang houdbare groenten in je tuin die je de hele winter kan bewaren (pompoenen, uien, sjalotten, knoflook).

Oogst spreiden

Ook veel tuiniers worstelen met de vraag: Hoe voorkom ik dat alles tegelijk klaar is? Ook wij hebben midden in de zomer natuurlijk meer oogst dan in de wintermaanden, daar is niet zoveel aan te doen.

Het bovengenoemde gespreid zaaien en planten helpt wel enorm om “oogstpieken” te voorkomen. Beter gedurende 10 weken elke week een krop sla, dan 10 kroppen in één week. Dit gespreid zaaien en oogsten gaat logischerwijs vooral op voor groenten die niet lang houdbaar zijn (spinazie, sla, peultjes etc). Voor groenten die je weken tot maanden kan bewaren (uien, knoflook, pompoenen) heeft gespreid zaaien geen meerwaarde.

Timing voorzaaien

Tenslotte vragen meerdere tuiniers zich af hoe het zit met voorzaaien. Iemand schreef: Wanneer kan ik beginnen met voorzaaien, binnen en buiten? Ik heb nu overal bakken staan met zaadjes maar het resultaat valt vaak tegen…

Het antwoord is dat de timing van voorzaaien nét zo belangrijk is als de timing van het zaaien en planten in de volle grond. In deze tijd van het jaar zijn de dagen nog kort. Buiten is het nog te koud om te zaaien maar binnen is het lekker warm. Binnenshuis zullen plantjes dus maar al te graag ontkiemen. De warmte zegt: begin maar met groeien!

Tegelijkertijd is er nog weinig licht. Ook al zijn de dagen zonnig, het aantal uren daglicht is nog beperkt. De mix van warmte gecombineerd met weinig lichturen maakt dat plantjes wel groeien maar enorm slap en slungelig worden. Ze breken gemakkelijk af en inderdaad, het resultaat valt dan tegen. Op dit moment (half februari) hebben wij nog niks voorgezaaid, al ga ik binnenkort aan de slag met knolselderij, bleekselderij en tuinbonen. De rest, daar wachten we nog een tijdje mee, tot de dagen wat langer zijn.

Gebruik een zaai- en plantkalender om af te lezen wanneer je met voorzaaien kan beginnen. Zet de bakjes bovendien liever op een koele plek (zolder, koele slaapkamer) dan in de warme woonkamer. Dan wordt de verhouding tussen licht en temperatuur al een stuk beter, waardoor de plantjes sterker worden.

Kost het veel tijd?

Hoewel bevlogen tuiniers vaak winteravonden lang aan het puzzelen zijn met hun teeltplan, hoeft het zeker niet enorm veel tijd te kosten. Net als de moestuin zelf overigens. Zelf hebben wij allebei een fulltime baan, een dochter van 1,5, een klushuis en toch een productieve biologische moestuin waaruit we bijna het hele jaar verse groenten kunnen oogsten. Ook jij kan nog dit jaar voor honderden euro’s aan biologische groenten van eigen kweek oogsten. Begint het al te kriebelen?

What’s next?

Alvast een tipje van de sluier: binnenkort deel ik mijn tips over het bemesten van de moestuin, één van de belangrijkste stappen naar een overweldigende oogst.

Heb jij nog tips voor een succesvol moestuinseizoen of voor een steengoed teeltplan? Deel ze hieronder!