Mais (Zea mays) is een vruchtgewas afkomstig uit Midden-Amerika. De plant behoort tot de grassoorten, wat je je wel kunt voorstellen als je jonge maïsplantjes ziet. De planten kunnen indrukwekkend groot worden en bovendien heerlijke kolven produceren.

Groeiwijze

Maïs is een eenjarige plant en ontstaat uit een geel tot lichtoranje zaadje dat veel harder en rimpeliger is dan de maïs uit de potjes en blikjes uit de supermarkt. De maïszaden ontkiemen snel en groeien binnen enkele dagen uit tot grasachtig plantjes. De zaden en de plantjes houden van warmte en zullen niet ontkiemen of groeien als de temperaturen te laag zijn. Ook zullen de plantjes bij (nacht)vorst doodvriezen.

Als het weer lekker warm is, zullen de plantjes in hoog tempo uitgroeien tot hoge, rechte planten. De hoofdstengel wordt enkele centimeters dik en, afhankelijk van het ras, soms meer dan twee meter hoog. Aan de stengel bevinden zich meerdere langwerpige bladeren die een kenmerkend ritselend geluid maken als het waait.

In de top van de plant ontstaat een pluim, dit is de mannelijke bloei van de plant. In de oksels van de plant (de plaatsen waar de bladeren aan de hoofdstengel ontspringen) zullen in de loop der tijd kolven ontstaan. Dit zijn de vrouwelijke bloemen. Als de vrouwelijke bloemen bevrucht worden, zullen de kolven steeds dikker worden. Onder een laagje van dikke bladeren groeien de kolven geleidelijk uit tot mooie, volle kolven gevuld met maiskorrels.

Soorten & rassen

Maïs kan worden onderverdeeld in een aantal subgroepen:

• Voedermaïs (snijmaïs): De grote maïsvelden die je vaak ziet in de buurt van (koeien)boerderijen, bestaan uit voedermaïs. Dit is maïs die geteeld wordt om als veevoer te dienen. De planten hebben naast veel bladeren ook kolven. De suikers die in deze kolven aanwezig zijn, worden omgezet in zetmeel. Zetmeel is niet zoet en daarom smaken kolven van voedermaïs veel minder zoet dan de kolven van suikermaïs. De planten worden door een grote machine gehakseld en vervolgens ingekuild als veevoer.
• Suikermaïs: maïs die bedoeld is voor menselijke consumptie. Het is eigenlijk een graan, al wordt maïs in Nederland als groente gegeten. Suikermaïs is, zoals de naam suggereert, zoet van smaak. Dit komt doordat een deel van de suikers niet wordt omgezet in zetmeel.
• Extra zoete maïs: deze rassen zijn geselecteerd op hun suikergehalte. Hoe minder suiker wordt omgezet in zetmeel, hoe zoeter de kolf zal smaken.

Voorbereiding

Maïs komt op het landje van de vruchtgewassen te staan omdat de voedingsbehoefte van maïs overeenkomt met de behoefte van de vruchtgewassen. Maïs zelf is eigenlijk een hele grote variant van gras dus wat vruchtwisseling betreft, hoef je je om de maïs weinig zorgen te maken.

Maïs staat graag op een zonnige plek. Aangezien de planten erg groot worden, zullen ze nogal wat zonlicht wegnemen van de planten die aan de noordzijde van de maïs zijn geplant. Zelf houden we hier altijd rekening mee: ten noorden van de maïs komen planten te staan die het niet erg vinden om een (groot) deel van de dag in de schaduw te staan.

Voorzaaien is niet noodzakelijk, in de vollegrond zaaien kan ook prima. Doe dit wel na IJsheiligen want maïs kan niet tegen vorst. Met voorzaaien kan je enige tijdswinst behalen dus zelf hebben we onze maïs wel eens voorgezaaid. Dit voorzaaien doen we binnenshuis want maïskorrels houden van warmte.

Voorbereidend op de komst van de maïsplantjes, kan de grond in de moestuin bemest worden met compost en oude stalmest. In ons zanderige tuintje is het niet nodig om de grond los te maken maar op harde kleigronden kan het geen kwaad om de grond los en luchtig te maken met bijvoorbeeld een spitvork. Op deze manier kan het uitgebreide wortelgestel van de maïsplant zich goed ontwikkelen.

Zaaien & Planten

Maïs kan na IJsheiligen (vanaf half mei) in de volle grond worden gezaaid. We hebben de planten eens in een rij gezaaid maar tegenwoordig zaaien of planten we ze in een blok. In andere woorden: in meerdere korte rijtjes die samen een vierkant of een rechthoek vormen.

Op deze manier zijn de plantjes minder gevoelig voor harde wind. Tijdens een flinke storm in de zomer van 2015 is onze rij maïsplanten namelijk grotendeels omgewaaid, hetgeen waarschijnlijk voorkomen had kunnen worden door de planten in een blokvorm te zaaien/planten. In blokvorm kunnen de planten elkaar ondersteunen en staan ze samen sterk, in plaats van dat elke plant de harde wind zelf moet kunnen opvangen.

Maïs binnenshuis voorzaaien kan vanaf half april. Het voorzaaien komt neer op een zaaitray vullen met potgrond en deze potgrond iets aandrukken. Per potje duw ik één zaadje ongeveer 1 centimeter onder de grond. De zaadjes worden bedekt met potgrond. Vervolgens wordt de hele tray in een bak met een klein laagje water gezet, zodat de grond zelf kan bepalen hoeveel water wordt opgenomen.

De maïsplantjes komen vrij snel op en zodra alle plantjes boven de grond staan, verplaatsen we de tray naar de koele slaapkamer of naar de achtertuin. Binnenshuis zouden de plantjes veel sneller groeien en niet wennen aan de temperaturen die buiten heersen in april en begin mei. Na IJsheiligen, dus na half mei, verplaatsen we de plantjes naar de tuin. Hier worden ze bij voorkeur uitgeplant in een blokvorm bestaande uit meerdere korte rijtjes.

Verzorgen

Onkruid wieden rond maïsplanten kan je het beste met de hand doen. De planten hebben namelijk oppervlakkige wortels die met een schoffel of hak gemakkelijk beschadigd raken.

Om mooie, volle kolven met flinke korrels te krijgen, is het belangrijk om in de bloeiperiode en daarna goed water te geven. Bij droogte bestaat de kans dat er minder goed gevormde korrels ontstaan.

Hoewel ik in het verleden niet eerder had meegemaakt dat de vogels zich voeden met onze maiskolven, hebben ze in de zomer van 2015 flink huisgehouden en een deel van de kolven leeggegeten of beschadigd. Vanaf nu zullen we dus voor de zekerheid een net over de maïsplanten aanbrengen.

Oogsten

De kolven oogsten komt neer op het afbreken of afknippen van de kolven. Zelf breken we ze af, wat vrij gemakkelijk gaat. Zodra de plant leeg is, kunnen de stengels en bladeren in stukjes worden geknipt om op de composthoop te verteren.

Wanneer weet je of de kolven klaar zijn om geoogst te worden? Er zijn meerdere hints van de maïsplant om aan te geven wanneer de kolven op hun best zijn:

1. Kijk naar de haartjes aan de bovenkant van de kolf: De eerste hint komt uit de top van de kolf: aan de bovenkant van de kolf ontwikkelen zich in de loop der tijd groene draadjes. Deze piepen tussen de bladeren door, als een soort haartjes. Zodra deze draadjes van groen naar bruin verkleurd zijn, is de kans groot dat de kolf klaar is om geoogst te worden. De draadjes die verborgen zitten tussen de bladeren zijn dan overigens nog wel groen.
2. Spiek tussen de bladeren naar de kleur van de maïskorrels: Als je twijfelt over de rijpheid van de maïs, kan je altijd even spieken door de bladeren aan de kant te duwen (niet eraf trekken!) terwijl je de kolf aan de plant vast laat zitten. Witte maïskorrels wijzen op een onrijpe kolf, (licht)geel betekent klaar om geoogst te worden en oranje betekent te rijp. Als de kolf nog niet rijp is, pak ‘m dan weer goed in met de bladeren. Anders kan het zomaar zijn dat de vogels jouw maïskorrels in de gaten krijgen en stiekem een hapje mee eten.
3. Controleer de kleur sap die uit de maïskorrels komt: Tenslotte is er nog een trucje om de rijpheid van de maïskorrels te testen: kijk naar de kleur sap die uit de maïskorrels komt als je er met je nagel of iets anders scherps een sneetje of gaatje in maakt. Als er doorzichtig vocht uit de korrels komt, is de kolf nog onrijp. Als er een melkachtige vloeistof uit de korrels komt, zit je goed.

Bewaren

Maïs smaakt net na het oogsten op haar best. Na het oogsten schijnt een deel van de suikers namelijk alsnog omgezet te worden tot zetmeel, waardoor de zoetheid afneemt. Eet de maïs dus het liefst zo snel mogelijk na het oogsten op.

We bewaren een deel van de kolven wel eens een paar dagen in de koelkast, waarbij we ze in hun jasje van bladeren laten zitten om uitdroging te voorkomen.

Ook kunnen geblancheerde stukken maiskolf worden ingevroren zodat je ook in de winter en het voorjaar van je eigen gekweekte maïs kunt genieten.