Groeiwijze

De artisjok (Cynara cardunculus var. scolymus) is een plant uit de composietenfamilie. De plant ontstaat uit een klein zaadje of wordt gescheurd, waarbij uit een deel van een al bestaande plant een volledig nieuwe plant groeit.

De artisjok is een vaste plant en blijft dus jarenlang op dezelfde plek staan. In de loop der jaren zal de plant zich ontwikkelen tot een grote plant die ten minste 1 vierkante meter in beslag neemt. Ook wat betreft de hoogte zijn artisjokken indrukwekkende planten: vaak worden ze meer dan twee meter hoog.

Uit de planten ontstaan bloemstengels met hieraan grote bloemknoppen. Vaak ontstaat er een grote bloemknop met daarnaast zijtakken waar kleinere bloemen aan ontstaan. De schutbladeren van de gesloten bloemknop worden als groente gegeten. De oogst valt meestal rond augustus. Na de oogst wordt de bloemstengel uit de plant gesneden.

De planten kunnen niet goed tegen vorst en moeten in de winter dus vorstvrij worden gehouden. Dit wordt bereikt door de planten ’s winters te bedekken met stro en/of plastic.

Voorbereiding

Artisjok houdt niet van natte voeten. Geef de planten dus een stukje tuin dat niet al te nat is en waar water gemakkelijk weg kan lopen. Aangezien de plant oorspronkelijk uit Mediterrane streken komt, zal ze in het relatief koele klimaat van Nederland een zonnig en enigszins beschut plekje erg waarderen.

Maak de grond voor het planten goed los en luchtig. Meng ook wat compost en/of oude stalmest door de grond waar de planten komen te staan. Dit zal bijdragen aan de structuur en aan de vruchtbaarheid van de grond.

Zaaien & Planten

Artisjok kan gezaaid of geplant worden. Voor het zaaien van artisjok heb je wat geduld nodig: het zal langer duren voor je de eerste oogst kunt verwachten. Aan de andere kant is het erg leuk om de ontwikkeling van zaadje tot plant te kunnen vervolgen en zelf hebben we dus onze artisjok gezaaid. Oorspronkelijk hadden we bedacht om meerdere artisjokken te planten maar gezien de hoeveelheid ruimte die de planten innemen, is het uiteindelijk bij een plant gebleven.

Zaai de zaadjes binnenshuis voor rond begin maart. De zaadjes kunnen ook in de volle grond worden gezaaid maar wacht dan tot mei of juni. Op de verpakking van onze zaadjes (gekocht op vakantie in Frankrijk) staat dat je drie zaadjes per potje kunt zaaien maar met twee zaadjes per potje is het bij ons ook prima gegaan. Zodra de plantjes opkomen, kan je ze verplanten in grotere potjes.

Na IJsheiligen kunnen de planten in de volle grond worden geplant. De planten nemen ten minste een vierkante meter in beslag, wat je niet zou verwachten als je de kleine zaailingen ziet. Zijstekken van een al bestaande plant of planten uit het tuincentrum hebben dezelfde hoeveelheid ruimte nodig. Je zult zien dat de planten binnen een moestuinseizoen hun vierkante meter hebben ingenomen, als het niet meer is!

Als je je eigen artisjok wilt stekken, doe dit dan rond april. Op dit moment in het seizoen zijn de planten al enigszins op gang gekomen en is de kans dus groter dat de stekken zullen aanslaan. Snijd een paar mooie scheuten van de moederplant af en zorg er hierbij voor dat de scheuten zowel loof als wortel bevatten. De jonge scheuten worden in potjes met potgrond gezet. Zet de potjes binnenshuis of in de kas zodat ze bij een lekker temperatuurtje tot ontwikkeling kunnen komen. Na IJsheiligen kunnen de jonge scheuten weer in de volle grond worden geplant.

Verzorgen

Tijdens het moestuinseizoen laten we de artisjok lekker haar gang gaan. Op haar plekje in de zon groeit de artisjok al vroeg in het voorjaar uit tot een grote, grijsgroene plant. Veel last van plagen of ziektes hebben we vooralsnog niet gehad.

Aan het einde van het seizoen, voor de winter begint, wordt het tijd om de planten een beetje in te pakken. Bij ons aan de kust is strenge vorst zeldzaam maar zeker landinwaarts kunnen de planten wel wat bescherming tegen de kou gebruiken. Hiervoor worden de bladeren als eerste samengebonden. Dit voorkomt dat er regen tussen de bladeren terechtkomt, hetgeen voor rotting kan zorgen. Vervolgens krijgen de planten een laag stro van circa 30 cm hoog om zich heen. Eventueel kan dit stro met behulp van plastic worden vastgehouden, zodat het tijdens winterse stormen niet wegwaait.

Rond maart wordt het stro weggehaald en op de composthoop gegooid. Vervolgens geven we de artisjok een flinke schep oude stalmest en wat fijne compost. Je zult zien dat de plant vanzelf weer gaat groeien.

De plant zal in de loop der tijd zijstekken gaan ontwikkelen. Deze zijstekken kan je eventueel weghalen aangezien uit deze vrij kleine zijstekken relatief kleine bloemknoppen ontstaan. Als je de zijstekken met beleid weghaalt, kan je ze op een ander plekje planten of weggeven aan andere moestuiniers.

Oogsten & Bewaren

In het eerste jaar heeft onze artisjok geen bloemknoppen gemaakt, waarschijnlijk doordat we de kleine zaadjes pas laat hadden voorgezaaid. In het tweede jaar is de kans op een mooie oogst veel groter. Het tijdstip van oogsten hangt af van het ras en het weer maar zal meestal rond augustus of september vallen.

De bloemknoppen kunnen het best geoogst worden als ze groot maar nog wel gesloten zijn. Als de bloem eenmaal gaat openen, wordt de smaak minder en wordt de structuur van de artisjok taaier. Het oogsten gaat het best met een snoeischaar. Artisjokken zijn net na het oogsten uiteraard het lekkerst.

Het oogsten van de bloemknoppen zorgt ervoor dat de plant meer energie overhoudt om in de groei te steken. In tegenstelling tot andere soorten, zoals asperges, hoef je de planten de eerste paar jaar dus niet met rust te laten. Oogsten zal juist bijdragen aan de ontwikkeling van de plant!

Na het oogsten van de bloemknoppen, wordt de bloemstengel zo ver mogelijk weggesneden.