Groeiwijze

Aalbessen zijn vaste planten: ze worden eenmalig geplant en blijven vervolgens jarenlang op dezelfde plek staan. De struiken bloeien meestal in april, al zijn de bloemetjes amper als zodanig te herkennen. Het zijn een soort groene, kleine bloempjes die aan steeltjes hangen en amper opvallen.

De planten worden bestoven door insecten. Op de plek van elk bloemetje ontstaat een besje dat geleidelijk uitgroeit. De rode aalbessen hebben in eerste instantie geen kleur maar kleuren geleidelijk rood. Er zijn ook witte en roze aalbessen die er wat minder kleurrijk uitzien maar ook voor de vogels minder aantrekkelijk zijn. De trosjes bessen kunnen meestal rond juli geoogst worden.

Soorten & rassen

Een plant kan een mooie oogst opleveren maar als je voldoende ruimte hebt, is het leuk om verschillende rassen te planten. De rassen verschillen wat betreft kleur van de bessen maar ook in smaak en het tijdstip waarop de bessen rijp zijn. Eventueel kan je de oogst dus wat spreiden door meerdere rassen te planten.

Bekende rassen, onderverdeeld per kleur, zijn:

Rood

• Jonkheer van Tets: hebben we al jaren, de oogst valt vrij vroeg en de bessen zijn groot én erg lekker. Dit ras wordt onder moestuiniers het meest geplant.
• Rovada: net als Jonkheer van Tets een erg bekend bessenras. De struiken geven lange trossen met grote bessen.
• Red Lake: vrij zoete bessen die eind juli, begin augustus geoogst kunnen worden. De struiken produceren grote vruchten en lange trossen.

Wit

• Witte Hollander: een ras waar wij al jaren met plezier van eten. De bessen hebben een mildere, zoetere smaak dan de rode aalbessen.
• Blanka: aalbessen met een vrij zure smaak en grote zaden, reden voor ons om dit ras over te slaan.
• Albatros: de struiken geven grote trossen met iets gele tot witte bessen. De smaak is zoet, de bessen zijn rond half juli rijp.

Roze

• Pink Champagne: aalbessen met een lichte maar helderroze kleur en een zoete smaak.
• Gloire de Sablons: aalbessen met een zalmroze kleur en een zachtzure smaak.

Voorbereiding

Bessenplanten kunnen bij het tuincentrum gekocht worden, maar zelf gaan we liever naar een kwekerij. De kweker kan je vaak beter adviseren dan de mensen in het tuincentrum en ook het assortiment is vaak uitgebreider.

Het planten kan het best in de wintermaanden gebeuren, globaal tussen oktober en maart. Zo krijgen de planten voldoende de tijd om aan hun nieuwe plek te wennen en alvast wat wortels te vormen voor het echte moestuinseizoen begint. In de koude maanden, als de struiken geen blad hebben, zijn ze in de rustfase. Dit maakt het makkelijker voor de planten om aan hun nieuwe plek te wennen. Later in het voorjaar planten kan eventueel ook maar zorg er dan voor dat je planten met een flinke kluit hebt en dat de planten genoeg water krijgen.

Aalbessen groeien het beste als ze op een zonnig plekje staan, al kan een beetje schaduw geen kwaad. De planten stellen verder weinig eisen aan hun omgeving maar houden niet van te natte grond. Als het water na een regenbui niet wegloopt, is de grond waarschijnlijk te nat. Zoek in dat geval een ander plekje uit voor de struik(en).

Aalbessen doen het in onze ervaring zowel op klei als op zand prima, de struiken kunnen zich blijkbaar goed aanpassen aan de verschillende soorten grond. Voor het planten hebben we de grond mooi los gemaakt met een spitvork.

Planten

De planten komen op ongeveer 1 tot anderhalve meter afstand van elkaar te staan. Dit lijkt veel als de plantjes nog klein zijn maar ze zullen voor je het weet zijn uitgegroeid tot grote struiken. De planten kunnen ook geleid worden, bijvoorbeeld om een haag te vormen. In dit geval kunnen de planten dichter bij elkaar worden geplant.

Zoek een zonnig, niet al te nat plekje in de tuin uit en graaf een gat dat ongeveer anderhalf keer zo groot is als de kluit van de plant. Ook de grond rond het gat en de bodem van het gat moeten goed los worden gemaakt. Strooi wat compost of potgrond op de bodem van het gat, dit geeft de planten een goede start.

Haal de plant voorzichtig uit de pot. Als de worteltjes van de plant erg in elkaar zijn gegroeid, dus als er sprake is van een wortelkluwen, dan kan het goed zijn om de worteltjes een beetje los te wroeten. Zo heeft elk worteltje weer de ruimte om zijn eigen weg te vinden in de net losgemaakte grond. Plant de bes nu even diep als hij in het potje stond. De bovenkant van de kluit die uit de pot kwam, correspondeert dus met de bovenkant van de kluit nadat hij geplant is. Vul het gat met grond en druk de grond een beetje aan. Als je in het voorjaar plant, geef dan regelmatig water om uitdroging te voorkomen.

Verzorgen & snoeien

De struiken krijgen elk voorjaar in maart of april een dosis oude stalmest en compost. Dit verspreiden we rondom de voet van de plant, de wormen zullen de mest en de compost vanzelf de grond in slepen. Eventueel onderwerken van de mest zou bovendien de wortels van de struiken kunnen beschadigen.

Zodra de bessen beginnen te vormen, meestal in mei, brengen we netten over de struiken aan. Dit is bedoeld om vraat te voorkomen. Veel vogels zijn dol op aalbessen dus het is belangrijk om de oogst te beschermen als je ook nog wat voor jezelf wilt overhouden.

Aalbessen hebben over het algemeen weinig last van ziektes. Tot nu toe hebben wij alleen last gehad van de bessenbloedblaarluis. Dit is een luis die met name in het voorjaar problemen kan geven. De ziekte is te herkennen aan rode, opbollende plekken (blaren) in de bladeren. Aan de onderkant van zo’n blaar, de onderkant van het blad dus, zijn soms kleine gele luisjes zichtbaar.

De luizen hebben voorkeur voor jong blad maar zullen op een gegeven moment ook de oudere bladeren aantasten. De eitjes van de luizen blijven ’s winters leven dus om te voorkomen dat de ziekte volgend jaar terugkeert, is het belangrijk om de ziekte te bestrijden. De meest makkelijke en natuurlijke manier om de luis te bestrijden, is het gedurende een aantal weken consequent wegplukken van de aangetaste bladeren. Op deze manier wordt verspreiding van de luizen voorkomen. Als alle bladeren zijn aangedaan, is het natuurlijk niet de bedoeling dat je de hele struik kaalplukt. Er zijn ook biologische bestrijdingsmiddelen tegen de luis.

Hoewel ik eerlijk gezegd een beetje lui ben wat snoeien betreft (of bang, want snoeien is best moeilijk), worden aalbessen voor optimale groei twee keer per jaar gesnoeid. Ten eerste is er de wintersnoei, bedoeld om groei te stimuleren en plant te corrigeren of in vorm te houden. De zomersnoei zorgt ervoor dat voldoende licht en lucht de rijpende bessen bereikt.

Oogsten

Het oogsten van de bessen komt neer op de trosjes stuk voor stuk plukken. Ga voorzichtig met de trosjes om want de tere vruchtjes beschadigen snel. De trosjes leggen we in een ondiepe schaal of een klein emmertje zodat er geen hele dikke laag bessen ontstaat. Deze dikke, zware laag bessen zou de onderste bessen namelijk kunnen pletten. Kortom, liever twee kleine emmertjes dan één grote.

Als bijna alle bessen geoogst zijn, kan het net verwijderd worden. De laatste kleine besjes zijn dan voor de vogels en de netten kunnen opgeborgen worden, tot ze elders in de tuin gebruikt kunnen worden.

Bewaren

Aalbessen kunnen niet lang bewaard worden, ook in de koelkast gaan ze snel achteruit. Invriezen kan goed, al zijn de besjes na ontdooien uiteraard wel een stuk slapper dan verse besjes. Wij wassen en rissen de bessen en vriezen ze vervolgens in in diepvrieszakjes of -bakjes.

Een andere leuke manier om bessen te bewaren, is in de vorm van jam of bessensap. Dit kost uiteraard geen kostbare vriezerruimte en is een leuke manier om nog het hele jaar van je eigen bessenoogst te kunnen genieten.