Compost is een van de organische mestvormen die in de moestuin gebruikt kunnen worden om de bodem te verbeteren en voedingsstoffen toe te voegen aan de bodem. Door zelf het hele jaar tuin- en groenteafval te composteren, heb je een gratis bron van meststoffen. De volgende onderwerpen worden hieronder besproken:

• Effect van compost
• Compostbak kopen of zelf maken?
• Eigenschappen van een goede composthoop
• Welke materialen kunnen gecomposteerd worden?
• Hoe werkt composteren?

Effect van compost

Compost bestaat uit plantenresten die grotendeels zijn verteerd tot kleine stukjes organische stof. Door compost over de moestuin te verspreiden, voeg je dus organische stof toe aan de bodem. Organische stof zorgt voor verbetering van de grond en levert voedingsstoffen voor de groei van groenten en fruit. Op de pagina over de bodem staat meer informatie over de gunstige effecten van organische stof.

Bemesting met compost is vaak niet voldoende om alle gewassen van voldoende voedingsstoffen te voorzien. Peulgewassen zijn dik tevreden met enkel een portie compost. De koolsoorten daarentegen vragen veel meer voedingsstoffen. Voor kolen maar ook voor andere soorten groenten is bemesting met dierlijke mest echt nodig voor een succesvolle oogst.

Compostbak kopen of zelf maken?

Er zijn allerlei compostbakken en compostvaten te koop bij het tuincentrum en waarschijnlijk werken deze bakken en vaten prima. Wij hebben er in ieder geval geen ervaring mee want we hebben zelf een compostbak in elkaar geklust van oude pallets.

De compostbakken en -vaten uit het tuincentrum zijn namelijk vrij prijzig, terwijl er altijd wel ergens gratis pallets te krijgen zijn. Onze investering bestond uit een aantal lange schroeven en wat tijd. Kortom, de composthoop heeft slechts enkele euro’s gekost. Toegegeven, het geheel ziet er niet bijzonder elegant uit maar dat is wat mij betreft ook niet het doel van een composthoop. Het gaat erom dat de inhoud van de bakken goed composteert en dat lukt zeker. Inmiddels zijn er trouwens klimplanten over de composthoop gegroeid, waardoor de pallets amper meer zichtbaar zijn.

Eigenschappen van een goede composthoop

De composthoop bestaat uit twee compartimenten van elk ongeveer een vierkante meter. In het eerste compartiment komt al het verse tuin- en keukenafval, terwijl in het tweede vak de oudere, al deels verteerde plantenresten liggen te composteren.

Voor goede compostering is het belangrijk dat er voldoende lucht bij het groenafval kan komen. Om deze reden zijn pallets bijzonder geschikt voor het maken van een composthoop; de ruimtes tussen de planken laten ruim voldoende lucht door.

Aan de voorzijde van de composthoop kunnen plankjes worden toegevoegd of weggehaald. Plankjes met de breedte van het compartiment kunnen achter de twee voorste hoekpalen geklemd worden. Het tuinafval houdt deze plankjes vervolgens op hun plaats. Dit maakt dat de composthoop gemakkelijk aangevuld of leeggehaald kan worden.

Welke materialen kunnen gecomposteerd worden?

Vrijwel al het tuin- en groene keukenafval kan de composthoop op, al is het slim om grotere takken en stronken eerst in kleine stukjes te knippen. Onkruid kan ook gecomposteerd worden, al neem je daarmee wel een risico. De kans bestaat namelijk dat de temperatuur in de composthoop niet hoog genoeg wordt om de onkruidzaadjes dood te maken, waardoor je in het voorjaar mogelijk een grote hoeveelheid kiemkrachtig onkruidzaad over je eigen moestuin verspreidt. Het is dus het overwegen waard om bloeiend of uitgebloeid onkruid niet op de composthoop te gooien. Zaadonkruid dat nog niet bloeit of heeft gebloeid, kan uiteraard zonder risico de composthoop op. Wortelonkruid kan pas op de composthoop nadat het geheel is uitgedroogd. Lees hier meer over de verschillende soorten onkruid.

De volgende bestanddelen doen het goed op de composthoop:

• Gras
• Groen keukenafval (maar ook eierschalen, theezakjes en koffiedik)
• Bladeren
• Stro en hooi
• (Stal)mest
• Tuinafval (stengels, stelen, vruchten)
• Takken, houtsnippers en zaagsel

Dit materiaal kan grofweg in twee categorieën worden verdeeld:

• groene bestanddelen
• bruine bestanddelen

Bruin materiaal (takken, dorre bladeren, houtsnippers en zaagsel) bevat relatief veel koolstof. Groene bestanddelen (gras, vers tuin- en keukenafval) bevatten daarentegen veel stikstof. Stalmest bevat zowel stikstof als koolstof. Een goede mix van groene en bruine bestanddelen zorgt voor optimale compostering dus probeer groen afval af te wisselen met bruin materiaal.

Hoe werkt composteren?

De composthoop bestaat uit groene- en bruine bestanddelen. Deze mix van bestanddelen wordt tijdens het composteren afgebroken.

Micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels, breken de bestanddelen van de composthoop in de loop van maanden af tot steeds kleinere stukjes organische stof. Deze micro-organismen zijn van nature in de bodem aanwezig dus ze zullen hun weg naar de composthoop vanzelf vinden. De micro-organismen hebben naast voeding (de te composteren materialen, waarin stikstof (N) en koolstof (C) aanwezig zijn) ook zuurstof nodig.

Om de laatste reden is het slim om op de bodem van de composthoop stukjes takken en stro neer te leggen. Dit materiaal laat gemakkelijker lucht door dan groene materialen, waardoor de composthoop niet alleen van de zijkanten en de bovenkant wordt belucht, maar ook vanaf de onderzijde. Bovenop deze eerste (grotendeels “bruine”) laag, komt een mix van groen en bruin materiaal.

Stikstof (uit de groene bestanddelen) wordt door de eerdergenoemde micro-organismen als voeding gebruikt om koolstofrijke (bruine) materialen af te breken. In andere woorden: voedingsstoffen worden opgeofferd om compost te maken. Om deze reden is het verstandig om enkel volledig gecomposteerde compost over de moestuin te verspreiden. Half-verteerde compost zal namelijk stikstof aan de bodem onttrekken om de compostering af te ronden. Deze stikstof zal dan niet beschikbaar zijn voor je groeiende plantjes, terwijl het composteren juist bedoeld was om voedingsstoffen toe te voegen aan de bodem.

Om dezelfde reden moet je goed nadenken voordat je stro onderspit (of ander organisch materiaal dat bijvoorbeeld onder de aardbeien heeft gelegen). Het afbreken van het bruine, koolstofrijke materiaal, zal namelijk stikstof uit de bodem nodig hebben. Deze stikstof wordt aan de bodem onttrokken, waardoor het (op korte termijn) niet meer beschikbaar zal zijn voor de groei van planten.

Tijdens het composteren, komt er warmte vrij. Deze warmte zorgt voor verdere compostering en zorgt er ook voor dat ziektekiemen en, indien het warm genoeg wordt, onkruidzaden doodgaan. Na een aantal maanden zal al het materiaal in de composthoop verteerd zijn tot donkerbruine, soms bijna zwarte grond met hierin een grote hoeveelheid beestjes.