De sjalot (Allium ascalonicum) is familie van de ui maar in tegenstelling tot de “gewone” ui, ontstaan uit een enkele sjalot in de loop van het moestuinseizoen vaak wel 8 nieuwe sjalotjes. De nieuw gevormde sjalotjes variëren vaak wat van grootte. Met hun fijne smaak zijn ze heerlijk door bijvoorbeeld een zomerse salade.

Groeiwijze

De sjalot kan zich op twee manieren voortplanten. De eerste manier is via de vorming van zaadjes (generatief), de tweede manier is door het vormen van nieuwe bollen aan een al bestaande bol (vegetatief).

De meeste moestuiniers gaan voor de laatste methode: net als uien en knoflook, wordt het overgrote deel van de sjalotjes geplant. Een sjalotje wordt in de grond gezet en stevig aangedrukt. Ondergronds ontstaat vervolgens een wortelstelsel, terwijl bovengronds blauwgroen loof ontstaat.

In de loop van het seizoen vormt zich vanuit het sjalotje, ook wel de moederbol genoemd, een groter aantal nieuwe sjalotjes. Dit aantal varieert van 4 tot wel meer dan 10 nieuwe sjalotjes. Zo’n bundeltje nieuwe sjalotjes wordt ook wel een klister of kluster genoemd. Deze klisters kunnen aan het einde van het seizoen geoogst worden.

Het aantal sjalotjes dat uit de moederbol ontstaat, hangt af van hoe groot het sjalotje was dat in het voorjaar werd geplant. De kleinere plantsjalotjes zullen over het algemeen een kleiner aantal vrij grote sjalotten produceren. De grote plantsjalotten zullen, precies andersom, een groter aantal relatief kleine sjalotjes opleveren. Zelf vind ik het maar een vervelend klusje om uien en sjalotten schoon te maken (al die velletjes eraf pulken!) dus mijn voorkeur gaat uit naar kleine plantsjalotjes die resulteren in een klein aantal relatief grote sjalotten.

Net als uien kunnen sjalotten doorschieten. De kans op deze ongewenste bloei is bij gele sjalotten groter dan bij roodbruine sjalotten (zie hieronder). Aangezien doorschieten gerelateerd is aan lage temperaturen, is het verstandig om gele sjalotten niet al te vroeg in het voorjaar te planten.

Soorten & Rassen

Globaal zijn er twee soorten sjalotten, waarbij het onderscheid vooral wordt gemaakt op basis van het moment van planten en oogsten.

De eerste soort zijn de roodbruine sjalotten. Deze sjalotten worden over het algemeen in februari of maart al geplant en kunnen een paar maanden later, in juni of juli al geoogst worden. Lekker voor in zomerse salades!

De tweede soort zijn de gele sjalotten. Deze worden later geplant (april) en dus ook later geoogst.

Voorbereiding

Sjalotjes zijn niet veeleisend en hebben het in alle grondsoorten goed naar hun zin. De grond moet wel lekker luchtig zijn en vooral niet te nat. Zelf maken we de grond voor het planten met de spitvork los tot op een diepte van ongeveer 10 cm.

Een bescheiden portie oude stalmest is voldoende om mooie sjalotten te kweken. Bij een overschot aan mest zal er veel stikstof in de grond vrijkomen. Stikstof zorgt vooral voor bladgroei, terwijl je bij uien en sjalotten juist niet zo geïnteresseerd bent in blad maar vooral in groei van de bol. Kortom, voorkom overbemesting want het doet meer kwaad dan goed!

Planten

Sjalotten worden, zoals hierboven beschreven, over het algemeen geplant. Afhankelijk van de soort, kunnen de sjalotten vanaf februari of iets later in het voorjaar geplant worden. De sjalotjes worden stuk voor stuk, met hun worteltjes naar beneden, in de grond gedrukt op een afstand van ongeveer 15 tot 20 centimeter tussen de sjalotjes en circa 25 cm tussen de verschillende rijen.

Op klei worden sjalotten door de professionals vaak zo diep in de grond gedrukt dat alleen de hals nog net zichtbaar blijft. Op zandgrond wordt over het algemeen ondieper geplant, waarbij alleen de basis (onderkant) van de bol in de grond wordt gedrukt. Daarom wordt op zandgrond ook wel van “sjalotten leggen” gesproken.
Wij tuinieren op zand dus zetten de sjalotten niet al te diep in de grond. Maar ook dieper planten is geen probleem. Zelfs als het steeltje net onder de bovenste laag losse grond zit, zullen de sjalotten prima uitgroeien. Op deze manier heb je minder last van vogels die met je sjalotjes gaan spelen.

Sjalotten kunnen ook gezaaid worden maar dan moet je wel twee jaar geduld hebben voor je de eerste sjalotten kunt eten. De sjalotten worden in het eerste jaar gezaaid en groeien in dat seizoen uit tot kleine plantsjalotjes. Deze worden in het tweede jaar geplant en zullen dan per plantsjalot ongeveer 8 tot 10 nieuwe sjalotjes vormen. Het is wat mij betreft te tijdrovend en omslachtig maar als je tijd zat hebt, is het vast leuk om te proberen.

Verzorgen

Als je wilt voorkomen dat de vogels je net geplante sjalotten weer uit de grond trekken, kan je ze eventueel bedekken met vliesdoek. Zo krijgen de sjalotten de tijd om rustig te wortelen. Als er na ongeveer twee weken voldoende worteltjes zijn gevormd, zullen de vogels de sjalotten niet meer los krijgen. Bij lage temperaturen helpt het ook om vliesdoek over de sjalotten te leggen: het zal dan nét iets warmer zijn waardoor de jonge sjalotten beter kunnen wortelen en groeien.

Het verzorgen van sjalotten is niet anders dan het verzorgen van uien. Naast onkruid wieden, hoef je weinig te doen behalve genieten van de groeiende plantjes. Let bij het onkruid wieden wel op dat je de jonge sjalotjes en hun worteltjes niet beschadigt. De wortels van sjalotten bevinden zich namelijk vrij oppervlakkig in de grond en kunnen nog wel eens beschadigd raken bij het schoffelen. Bij droog weer kan je af en toe een gieter water geven.

Oogsten

In de loop van het seizoen kan je af en toe al een grote sjalot uitkiezen om door de salade of in een ander gerecht te gebruiken. De rest van de oogst zal in de loop van de zomer plaatsvinden. Net als bij uien, zal het loof eerst vanzelf omvallen (“strijken“). Vervolgens zal het loof geleidelijk verdorren. Als ten minste de helft van het loof verdord is, kunnen de sjalotten geoogst worden door ze, eventueel met behulp van een spitvork, uit de grond te trekken.

Zelf laten wij de sjalotten eerst nog een tijdje in de tuin liggen. Bij droog weer gewoon op de grond, bij nat weer onder een afdakje of op de picknicktafel. Op die manier zal het loof mooi uitdrogen, wat rotting en schimmel voorkomt.

Bewaren

Sjalotten zijn erg goed houdbaar. Net als bij uien is het wel slim om het loof eerst goed te laten drogen. Met droog, zonnig weer kan het loof erg snel drogen. De sjalotjes kunnen gewoon in een mooie schaal in de keuken of in een kistje in de schuur bewaard worden.

Als je de sjalotten erg lang wilt bewaren, kan je ze het best op een koele, droge en donkere plek bewaren, bijvoorbeeld in de schuur. Bewaar ze dan in een kistje, bloempot of emmer die niet wordt afgesloten. Als het goed is, kan je vrijwel het hele jaar van de sjalotjes eten want bederven zullen ze niet snel!